- GIỐNG DƯA LEO
Có 2 nhóm giống dưa leo: Nhóm dưa trồng giàn và nhóm dưa trồng trên đất.
1.1. Nhóm dưa trồng giàn: Canh tác phổ biến ở những nơi có điều kiện làm giàn. Các giống dưa trong nhóm này có:
1.1.1. Các giống lai F1:
– Mummy 331: Nhập nội từ Thái Lan, sinh trưởng khá, ra nhánh mạnh, bắt đầu cho thu hoạch 35-37 ngày sau khi gieo (NSKG), trái suông đẹp, to trung bình (dài 16-20 cm, nặng 160-200g), vỏ màu xanh trung bình, gai trắng, thịt chắc, phẩm chất ngon, dòn, không bị đắng, năng suất trung bình 30-50 tấn/ha.
– Giống 759: Nhập nội từ Thái Lan, sinh trưởng mạnh, cho thu hoạch 35-37 NSKG, trái thẳng, to trung bình, gai trắng, màu trái hơi nhạt hơn nhưng năng suất và tính chống chịu tương đương Mummy 331.
– Mỹ Trắng: Nhập nội từ Thái Lan, cây phát triển và phân nhánh tốt, cho thu hoạch 35 -37 NSKG, tỉ lệ đậu trái cao, trái to trung bình, màu trắng xanh, gai trắng, ít bị trái đèo ngay cả ở giai đoạn cuối thu hoạch.
– Mỹ Xanh: Nhập nội từ Thái Lan, cây sinh trưởng tốt, chống chịu tốt hơn giống Mỹ
Trắng, trái to tương đương Mỹ Trắng nhưng cho nhiều trái và năng suất cao hơn.
– Happy 2 và Happy 14: Nhập nội từ Hà Lan, cây phát triển rất mạnh nên cần giàn
cao, cây cho 100% hoa cái, có 10% cây đực cho phấn. Do đó, trong kỹ thuật trồng chú ý đảm bảo tỉ lệ cây đực trong quần thể. Trái to (dài >20cm, nặng >200g), màu xanh trung bình, ruột nhỏ, gai trắng nên trái giữ được rất lâu sau thu hoạch. Dưa Happy chống chịu tốt bệnh đốm phấn và cho năng suất cao tương đương các giống F1 khác.
1.1.2. Các giống dưa leo địa phương
– Dưa leo Xanh: Tăng trưởng khá, ít đâm nhánh nên phải trồng dầy, cho trái rất sớm
(32 – 35 NSKG), trái to trung bình, vỏ xanh trung bình, gai đen, dưa cho năng suất từ 20 – 40 tấn/ha. Khuyết điểm của giống là cho trái loại 2 nhiều vào cuối vụ và dễ nhiễm bệnh đốm phấn. Hiện nay giống này được Công ty Giống Cây Trồng Miền Nam chọn lọc thành giống cao sản.
– Dưa Tây Ninh: Tăng trưởng mạnh, đâm nhánh mạnh, hoa cái xuất hiện trên dây
nhánh nên cho thu hoạch trễ (40-42 NSKG), trái to dài hơn dưa leo xanh, vỏ xanh
trung bình, có sọc, 2 đầu hơi nhỏ hơn phần giữa trái. Dưa Tây Ninh chịu nóng tốt,
thích hợp canh tác trong thời điểm giao mùa hơn dưa Xanh và cho năng suất cao hơn.
Giống này cũng được Công ty Giống Cây Trồng Miền Nam chọn thành giống cao sản.
1.2. Nhóm dưa trồng trên đất: Trồng phổ biến ở những nơi không có điều kiện làm
giàn hay diện tích trồng lớn và canh tác trong mùa khô, phần lớn là giống địa phương:
– Dưa chuột: Cây bò dài 1m-1,5m, cho thu hoạch rất sớm (30-32 NSKG), nhiều trái và mau tàn. Trái nhỏ, ngắn (dài 10-12cm, nặng <100g), màu xanh nhạt, vỏ nhanh chuyển màu vàng sau thu hoạch, thịt trái mỏng, ruột to, ăn ngon giòn, được ưa chuộng để ăn tươi hoặc trộn giấm nhưng không có giá trị kinh tế cao.
– Dưa leo Phụng Tường: Tăng trưởng khá và ra nhánh mạnh, cho trái sớm (32-35
NSKG), trái dài trung bình, màu xanh trắng, gai đen, ruột đặc. Dưa Phụng Tường cho năng suất cao hơn và vỏ trái không chuyển sang vàng nhanh như dưa chuột nên được trồng phổ biến hơn.
- THỜI VỤ TRỒNG
Dưa leo có thể được trồng quanh năm. Tuy nhiên, dưa leo tăng trưởng tốt trong mùa mưa hơn mùa khô. Các vụ trồng khác nhau có thuận lợi và khó khăn cũng khác nhau:
– Vụ Hè Thu: gieo tháng 5-6 dl, thu hoạch tháng 7-8 dl, đây là thời vụ chính trồng dưa leo giàn. Mùa này dưa cho năng suất cao, ít sâu bệnh và giảm công tưới nước.
– Vụ Thu Đông: gieo tháng 7- 8 dl, thu hoạch 9 – 10 dl, do mưa nhiều, cây có cành lá
xum xuê, cho ít hoa trái. Trong thời kỳ trổ bông nếu gặp mưa liên tục vào buổi sáng thì cây đậu trái kém hoặc trái non dễ bị thối, vụ này dưa dễ bị bệnh đốm phấn nên thời gian thu hoạch ngắn.
– Vụ Đông Xuân: Gieo tháng 10 – 11 dl, thu hoạch tháng 12 – 1dl, dưa leo bò và dưa giàn đều trồng được. Vụ này thời tiết lạnh, thường có dịch bọ trĩ và bệnh đốm phấn phát triển mạnh nên phải đầu tư cao.
– Vụ Xuân Hè: Gieo tháng 1-2 dl, thu hoạch 3 – 4 dl, mùa này nhiệt độ cao thích hợp
cho dưa leo trồng đất. Cuối mùa nắng, thời tiết khắc nghiệt nhất trong năm, lượng
nước bốc thoát qua mặt đất và lá dưa nhiều, nếu không tưới đủ nước cây sinh trưởng kém thân ngắn, lá nhỏ, hoa trái ít và cho năng suất thấp.
- LÀM ĐẤT VÀ GIEO HAT
Dưa leo có yêu cầu đất nghiêm khắc do bộ rễ yếu và sức hấp thụ của rễ kém, nếu gặp hạn hay úng hoặc nồng độ phân cao bộ rễ dưa dễ bị vàng khô, vì thế nên trồng dưa trên đất có thành phần cơ giới nhẹ như cát pha, đất thịt nhẹ thoát thủy tốt, có nhiều chất hữu cơ, pH từ 6,5-7,5.
Nên làm đất kỹ. Đất mặt phải cày cuốc sâu, lên líp cao 20-25 cm để trồng trong mùa mưa hoặc trồng có làm giàn, mùa nắng trồng dưa thả bò trên đất ruộng hay đất thoát nước tốt chỉ cần đào hộc trồng, không cần lên líp. Líp trồng có thể phủ bạt plastic hay rơm rạ để giữ ẩm.
Hạt dưa leo nảy mầm rất nhanh và tỉ lệ nảy mầm cao nên có thể tỉa thẳng 2-3 hạt/lổ,
gieo sâu 2-3 cm và lấp tro trấu. Trồng giống F1 để tiết kiệm giống và chăm sóc cây con được đều, nên gieo cây con trong bầu đất và đem trồng khi có lá thật. Trồng mỗi lổ 1 cây, các giống ít đâm nhánh trồng 2-3 cây/lổ. Khoảng cách trồng 0,8-1,5m x 0,3-0,4m, mật độ 30.000-50.000 cây/ha. Dưa giàn trồng hàng đơn hay hàng đôi đều được, mùa thuận nên trồng dày để có năng suất cao, mùa nghịch nên trồng thưa để dễ chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh.
Lượng giống trồng cho 1 ha tùy phương pháp trồng. Dưa thả bò, dưa địa phương tỉa thẳng cần 1-3 kg giống/ha; dưa F1 – cần 0,5-0,8 kg hạt/ha.
- BÓN PHÂN
Nhu cầu dinh dưỡng của dưa leo khá cao, dưa leo hấp thụ mạnh nhất là Kali, kế đến là đạm. Dưa leo mẫn cảm với chất dinh dưỡng trong đất và không chịu được nồng độ phân cao. Vì vậy, phân được bón thúc nhiều lần thay vì bón tập trung. Ở giai đoạn đầu của sự sinh trưởng dưa hấp thụ nhiều đạm hơn các chất khác; đến khi dưa phân nhánh và kết trái dưa mới hấp thụ mạnh Kali. Tuy nhiên bón đạm dư thừa dẫn tới tình trạng cây tăng trưởng mạnh và ra nhiều hoa đực.
Lượng phân bón tùy theo điều kiện dinh dưỡng có sẳn trong đất và nhu cầu của cây
dưa leo qua từng giai đoạn sinh trưởng. Đối với giống lai nhập nội cho năng suất cao, cần bón phân nhiều hơn giống điạ phương.
Công thức phân thường dùng cho dưa leo trồng ở đồng bằng là:
N : 140 – 220 kg/ha
P2O5 : 150 – 180 kg/ha
K2O : 120 – 150 kg/ha
Dựa vào công thức trên có thể bón cho 1 ha dưa leo:
1 tấn phân (16-16-8), 100 kg Urea, 50 kg DAP và 100 kg KCl, hoặc 200 – 300 kg Urea, 500 – 700 kg Super Lân, 150 – 200 kg KCl, 20-25 tấn phân chuồng và 1-2 tấn tro trấu.
| Loại phân | Tổng số | Thời điểm bón và lượng bón (kg/sào 360m2) | |||
| Bón lót | Bón thúc (5-10 NSG) | Bón thúc (15-20 NSG) | Bón nuôi trái (35-55 NSG) | ||
| NPK HOA TÍN 16-16-8 | 35-40 kg | 12-14 | 6-7 | 8-10 | 8-10 |
Ở những vùng có tập quán bồi bùn, phân thúc được chia làm 2 lần bón 2 bên líp vào 12 và 20 NSKG, sau đó bồi bùn lên mặt líp để lấp phân. Phân bón nuôi trái cũng được chia làm nhiều lần sau các đợt thu trái. Ngoài ra, có thể phun bổ sung phân qua lá để tăng tỉ lệ trái loại 1.
- SỬ DỤNG MÀNG PHỦ NÔNG NGHIỆP
5.1. Mục đích:
Hạn chế côn trùng và bệnh hại: Mặt màu bạc của màng phủ phản chiếu ánh
sáng mặt trời nên giảm bù lạch, rầy mềm, giảm bệnh do nấm tấn công ở gốc
thân và đốm trên lá chân.
Ngăn ngừa cỏ dại: Mặt đen của màng phủ ngăn cản ánh sáng mặt trời, làm hạt
cỏ bị chết trong màng phủ.
Điều hoà độ ẩm và giữ cấu trúc mặt đất: Màng phủ ngăn cản sự bốc hơi nước
trong mùa nắng, hạn chế lượng nước mưa nên rễ cây không bị úng nước, giữ
độ ẩm ổn định và mặt đất tơi xốp, thúc đẩy rễ phát triển, tăng sản lượng.
Giữ phân bón: Giảm rửa trôi của phân bón khi tưới nước hoặc mưa to, ít bay
hơi nên tiết kiệm phân.
Tăng nhiệt độ đất: Giữ ấm mặt đất vào ban đêm (mùa lạnh) hoặc thời điểm mưa
dầm thiếu nắng mặt đất bị lạnh.
Hạn chế độ phèn, mặn: Màng phủ làm giảm sự bốc hơi qua mặt đất nên phèn, mặn được giữ ở tầng đất sâu, giúp bộ rễ hoạt động tốt hơn.
5.2. Cách sử dụng màng phủ nông nghiệp
– Vật liệu và qui cách: Dùng 2 cuồn màng phủ khổ rộng 0.9-1m trồng dưa leo hàng
đơn, còn hàng đôi 1,5 cuồn màng khổ 1,2-1,4 m, diện tích vải phủ càng rộng thì hiệu
quả phòng trừ sâu bệnh càng cao. Chiều dài mỗi cuồn màng phủ là 400 m, khi phủ liếp mặt xám bạc hướng lên, màu đen hướng xuống.
– Lên liếp: Lên liếp cao 20-40 cm tùy mùa vụ, mặt liếp phải làm bằng phẳng không
được lồi lõm vì rễ khó phát triển và màng phủ mau hư, ở giữa liếp hơi cao hai bên thấp để tiện việc tưới nước.
– Rãi phân lót (liều lượng cụ thể hướng dẫn bên dưới): Trồng phủ rơm nên bón lót
lượng phân nhiều hơn vì màng phủ hạn chế mất phân và không bị cỏ dại canh tranh. Có thể giảm 20% lượng phân so với không dùng màng phủ.
– Xử lý mầm bệnh: Phun thuốc trừ nấm bệnh như hoạt chất Matalaxyl hay Azoxystrobin đều trên mặt liếp trước khi đậy màng phủ.
– Đậy màng phủ: Mùa khô nên tưới nước ngay hàng trồng cây trước khi đậy màng
phủ. Khi phủ kéo căng vải bạt, hai bên mép ngoài được cố định bằng cách dùng dây
chì bẻ hình chữ U mỗi cạnh khoảng 10 cm ghim sâu xuống đất (dây chì sử dụng được nhiều năm) hoặc dùng tre chẻ lạc ghim mé liếp.
- TƯỚI NƯỚC – LÀM GIÀN
Tưới nước: mùa nắng tưới 1 ngày 2 lần vào buổi sáng và buổi chiều. Tăng cường
lượng nước tưới và diện tích tưới xung quanh gốc khi cây lớn, nhất là thời kỳ ra hoa
trái rộ. Cần phải thoát nước tốt trong mùa mưa. Trong trường hợp tưới rãnh, không
nên để nước quá cao trong mương tưới khi cây lớn vì có thể làm hạn chế hoặc hư rễ dưa mọc dài ra mương, tốt nhất là rút cạn nước trong mương sau khi tưới.
Phủ rơm, làm giàn: sau các lần bón thúc, cây bỏ vòi ngã ngọn bò. Trồng dưa bò đất
phải đậy rơm xung quanh gốc để giữ ẩm hoặc rải rơm rạ khắp mặt ruộng cho dưa bò, đồng thời bảo vệ trái khỏi hư thối do tiếp xúc trực tiếp với đất ẩm và rơm cũng hạn chế sự phát triển của cỏ dại.
Đối với dưa trồng giàn, khi cây bắt đầu có tua cuốn (20 NSKG) thì làm giàn kiểu chữ
nhân, cao khoảng 2 m. Giàn bằng chà gai tốt hơn tre sậy vì chà gai có nhiều nhánh
ngang, dưa dê bám khi bò và sử dụng được 2-3 vụ, cần 40.000-50.000 cây chà/ha .
Giàn cũng có thể làm cố định bằng cọc tràm và dây kẽm để sử dụng được 3-5 năm.
Hiện nay, việc sử dụng lưới nilon để làm giàn cho dưa leo cũng được phổ biến trong sản xuất vì giảm bớt được số lượng cây giàn, giảm chi phí, thao tác nhanh gọn và dùng được nhiều mùa.
- THU HOẠCH
Dưa ăn trái tươi thu hoạch lúc trái trông ngon nhất, vỏ trái có màu xanh mượt, còn lớp phấn trắng, trái suông đẹp và đầu trái còn cánh hoa chưa rụng. Thời gian thu trái kéo dài 20-30 ngày, thu cách ngày 1 lần, lúc rộ có thể thu mỗi ngày để trái vừa lứa, đồng đều, dễ bán. Năng suất dưa chuột 15-17 tấn/ha, dưa leo địa phương 20-30 tấn/ha và các giống lai 30-50 tấn/ha.
Nguồn: Tổng hợp